Στην Αρχαία Ελλάδα

Η θέση του ψωμιού στην αρχαιοελληνική διατροφή ήταν δεσπόζουσα. Οι Αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν “ὄψον”, δηλαδή «συνοδεία ψωμιού», όλα τα υπόλοιπα εδέσματα στο τραπέζι τους. Με άλλα λόγια το βασικό στοιχείο στην διατροφή τους ήταν το ψωμί και όλα τα υπόλοιπα ήταν απλά συνοδευτικά.

Το ψωμί στα ήθη και στα έθιμα μας

Αναφορές για την παρασκευή, την ύπαρξη και την κατανάλωσή του ψωμιού, γίνονται σε ιστορικές πηγές και γραπτά κείμενα, ενώ το ψωμί συναντάται συχνά σε έθιμα της παράδοσής μας. Το ψωμί , έχει συνδεθεί με σημαντικές στιγμές στη ζωή μας, όπως σε γάμους και γεννήσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις το ψωμί προστατεύει και απομακρύνει το κακό. Αυτή η αντίληψη οδήγησε στην γέννηση πολλών εθίμων αλλά και παροιμιών. Για παράδειγμα, οι νύφες όταν έφευγαν από το σπίτι τους για την εκκλησία, “έσπαγαν” πάνω από το κεφάλι τους μια κουλούρα ψωμί στα 4, για καλή τύχη.

Στη Δύση

Στα τέλη του 20ου αιώνα, παρατηρείται αυξημένη κατανάλωση ψωμιού ολικής άλεσης, λόγω της υψηλής του διατροφικής αξίας, ενώ από το 1961 παράγεται σε μεγάλες ποσότητες  χρησιμοποιώντας τη μέθοδος Chorleywood, που επεξεργαζόταν μηχανικά τη ζύμη, μειώνοντας την περίοδο ζύμωσης και τον συνολικό χρόνο που απαιτούσε η παραγωγή ενός ψωμιού. Σε πιο σύγχρονες εποχές, υπάρχουν περιπτώσεις που η μαγιά του ψωμιού προ-περιλαμβάνει πολλά από τα πρόσθετα που συνηθιζόταν να προστίθενται αργότερα στη διαδικασία, γλυτώνοντας έτσι χρόνο αλλά και πετυχαίνοντας κάθε φορά τη σωστή βάση για να «ψηθεί» το ψωμί. Παρά την πρόοδο σε μηχανήματα και μεθόδους και  το πέρασμα στην εποχή του αυτοματισμού, αυτό που κάνει ένα ψωμί να ξεχωρίζει είναι η εμπειρία και το μεράκι του αρτοποιού! Να μπορεί να διαλέξει τα σωστά υλικά, να ισορροπήσει τις γεύσεις και να χρησιμοποιήσει όλη αυτή την πρόοδο για να κάνει το ψωμί καλύτερο.

Ψωμί και Ελληνική Παράδοση

Και σήμερα οι Έλληνες, συνεχίζουμε να έχουμε το ψωμί σε περίοπτη θέση στη διατροφή μας. Το ψωμί συνοδεύει σχεδόν τα πάντα και είναι βασικό συστατικό ενός πλήρους γεύματος. Από τα γνωμικά και τις παροιμίες που έχουμε σαν λαός, μέχρι τα οικογενειακά τραπέζια όπου πάνω από το ζεστό αχνιστό ψωμί μαζευόταν όλη η οικογένεια, το ψωμί είναι βασικό στοιχείο της Ελληνικής παράδοσης.

Επίσης, στο μεγάλο θησαυρό της ελληνικής παράδοσης, τις παροιμίες, συναντάμε πολύ συχνά αναφορές στο ψωμί π.χ. “Φάγαμε μαζί ψωμί κι αλάτι” μία φράση που δείχνει δεσμούς δυνατής φιλίας ή “Αυτή η δουλειά έχει πολύ ψωμί” που σημαίνει ότι η δουλειά θα αποφέρει μεγάλα κέρδη.

Η παράδοσή μας δεν είναι μόνο οι παροιμίες, τα έθιμα και τα γνωμικά, είναι και το πέρασμα της γνώσης και των αξιών, στις επόμενες γενιές. Όλοι μας έχουμε κάτσει να παρακολουθήσουμε τη γιαγιά μας ή κάποιο άλλο συγγενικό μας πρόσωπο να ζυμώνει το ψωμί και τα παιδιά του σπιτιού να μαζεύονται τριγύρω της είτε για να μάθουν, είτε για να ακούσουν τις ιστορίες της. Αυτές οι αναμνήσεις μας κάνουν να ξεχωρίζουμε.